Boermarke

In de middeleeuwen kregen veel Drentse dorpen een eigen organisatie om samen bepaalde taken te kunnen uitvoeren: De Boermarken. 

Deze dorpen werden bestuurd door een boermarke. Een boermarke is een vereniging die eeuwenlang gezamenlijk beschikten over het door hun begrensde gebied en bepaalde hoe Drentse dorpen bestuurd werden. Dit gebied lijkt erg op de indeling van de gemeentes eind vorige eeuw. Een boermarke kan daarom worden beschouwd als voorloper van onze huidige gemeenten dat eeuwenlang tot begin 1800 werd gebruikt.

De belangrijkste taak was het gezamenlijk beheer van de heidevelden en groenlanden van het dorp. Binnen een boermarke hadden de boeren met eigen erf het voor het zeggen. Het aandeel hiervan werd uitgedrukt in waardelen. Een waardeel gaf het recht op het gebruik van de markegrond. 

Daarnaast bepaalde de grootte van het waardeel de hoeveelheid vee dat op de gemeenschappelijke grond mocht grazen. De hoeveelheid hout die mocht worden gekapt en de hoeveelheid plaggen en turf die ze mochten steken. Naast rechten waren er uiteraard ook plichten, zoals het onderhoud van wegen en vorden en het schoonmaken van de sloten. Steeds vaker werden de onderlinge afspraken vastgelegd in zogeheten boerwillekeuren.

In het begin van de negentiende eeuw nam de gemeente de rol van de boermarke als ‘dorpsbestuur’ over. In de loop van de negentiende eeuw werd de verdeling van de heidevelden actueel. Met de Markewet van 1886 dwong de wetgever de laatste boermarken hun gemeenschappelijke bezit onderling te verdelen. Vaak besloten de boeren hun nieuwe grond geheel of gedeeltelijk aan ontginners van buitenaf te verkopen. 

Nog steeds hebben veel dorpen een boermarke. Hierin zijn doorgaans uitsluitend de ‘echte’ boeren van het dorp actief. Vaak heeft de boermarke nog wat kleinere stukken grond (de brink) en een aantal wegen in eigendom. Belangrijke bron van inkomsten is doorgaans het verhuren van de jachtgrond in het dorpsgebied. Dikwijls bezit de boermarke landbouwmachines voor gezamenlijk gebruik.